Zachowek to rekompensata, której mogą domagać się osoby pominięte w testamencie bliskiego krewnego. Prawo do jego uzyskania opiera się na możliwości wystąpienia o zapłatę konkretnej sumy pieniężnej, która spełni funkcję pokrycia lub uzupełnienia. O zachowek można się starać w sytuacji, gdy uprawniona osoba nie otrzyma należnego majątku. Tego rodzaju sprawy kierowane są do sądu cywilnego.
Zachowek a zasady dziedziczenia
Roszczenie o zachowek
Każda osoba ubiegająca się o zachowek musi to zrobić w okresie maksymalnie 5 lat od daty, w której ogłoszony został faktyczny testament lub doszło do rzeczywistego otwarcia spadku. Po tym terminie występuje przedawnienie. Warto pamiętać, że samo skierowanie pisma do osoby zobowiązanej do przekazania zachowku nie wpływa na okres obowiązywania prawa do jego uzyskania. Prawo spadkowe do zachowku można również utracić. Taka sytuacja występuje w przypadku wydziedziczenia w testamencie lub odrzucenia spadku, a także uznania przez orzeczenie sądu konkretnych osób za niegodnych dziedziczenia. Zachowek przestaje obowiązywać również przy zawarciu umowy ze spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia, przebywaniu w stanie separacji ze spadkodawcą lub wystąpieniu przez spadkodawcą o rozwód lub separacją z małżonkiem z jego winy przy uzasadnionym żądaniu. Przy określaniu udziału spadkowego będącego podstawą do wyliczenia zachowku uwzględniani są również spadkobiercy niegodni oraz ci, którzy spadek odrzucili. Nie są natomiast brane pod uwagę osoby wydziedziczone oraz zrzekające się dziedziczenia.
Roszczenie o zapłatę tytułem zachowku
Roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej pokrywającej zachowek powstaje wówczas, gdy uprawniony nie otrzyma przypisanego mu zachowku w formie uczynionej przez spadkodawcę darowizny, powołania do spadku lub innej postaci rozporządzenia spadkowego. Jeżeli za osobę uprawnioną do zachowku uznaje się dalszego zstępnego spadkodawcy, należny mu zachowek obejmuje darowiznę i zapis windykacyjny od spadkodawcy. W przypadku bliższych zstępnych spadkodawcy uprawnionych do zachowku, na podział spadku zaliczane są koszty utrzymania i wykształcenia ogólnego i zawodowego ponoszone przez spadkodawcę. Warunkiem jest przekroczenie przeciętnej miary przyjętej w danym środowisku przez te wydatki.
Substrat zachowku
Substratem zachowku określa się czystą wartość spadku, powiększoną o darowizny podlegające doliczeniu oraz uwzględniającą zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Aby ją uzyskać, od aktywów spadkowych należy odjąć wartość długów spadkowych. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, nie uwzględnia się przy tym poleceń i zapisów zwykłych. W przypadku potrzeby obliczenia wartości spadku celem ustalenia zachowku, należy wziąć pod uwagę kwoty zgodne z datą orzekania o roszczeniach z tytułu zachowku. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się na podstawie cen z chwili ustalenia zachowku, podobnie jak zapis windykacyjny. Z reguły przy takich sprawach potrzebny jest adwokat, który może zapewnić kompleksową pomoc prawną.
